Dr. Roberto de la Rica.
ENTREVISTA AO DR. ROBERTO DE LA RICA
Entrevistamos ao doutor Roberto de la Rica con motivo da conferencia: Novas tecnoloxías para a detección de patóxenos e biomarcadores respiratorios, que pronunciou o pasado 18 de xaneiro no Instituto de Investigación Sanitaria Galicia Sur. Podemos dicir que a súa exposición científica foi ademais un alegato claro en favor de buscar fórmulas eficaces e válidas que axuden a simplificar racionalmente a metodoloxía dos diagnósticos co fin de poder acceder ao máximo número de pacientes. Non só aos que teñan acceso a un hospital. Todo apunta que a vía para chegar a iso é seguir un principio estratéxico xeneral: tratar de converter unha debilidade nunha oportunidade.
Talvez, esta fose unha das formulacións que o doutor Roberto de la Rica viu claro para desfacer o que el denomina como “un dos maiores colos de botella ata o momento”: obter e manexar mostras para o diagnóstico rápido e preciso de patoloxías respiratorias. A súa experiencia en bionanotecnoloxía foi esencial para iso. Pero, pensar que o uso estendido da máscara para evitar a transmisión do SARS-CoV-2 durante a pandemia podería ser un eficaz método para conseguir mostras en casos nos que era dificultoso, supón un cambio radical -á vez que unha idea brillante- na detección deste tipo de patoloxías. Este é un exemplo máis dunha filosofía que trata de facer máis fácil este tipo de procesos e que o doutor De la Rica resume en: “Facer moito fincapé en eliminar calquera requisito de instrumentación adicional. A idea é que se poida facer todo cun kit de diagnóstico e como moito coa axuda dun teléfono móbil, que é unha tecnoloxía que se atopa en calquera sitio“.
Así mesmo, preguntámoslle acerca da súa opinión en relación coa ciencia traslacional. Neste sentido, De la Rica apunta cara a unha visión moi interesante ao afirmar que: “En España necesitamos poñer máis mecanismos para abrir a ciencia á sociedade, porque se non hai transferencia, non hai impacto real no paciente (…) Pero fai falta crear un perfil de investigadora ou investigador que transmita ciencia”.
1.- Nas súas propias palabras: “Obter e manexar mostras respiratorias é un dos maiores pescozos de botella para o diagnóstico rápido e preciso de patoloxías respiratoria”, Cál son as principais causas deste impedimento que describe?
Que o paciente non sempre produce esputo, ou é capaz de expectorar. E esas mostras de esputo son moi viscosas e densas, é difícil detectar patógenos ou biomarcadores porque se atopan atrapados dentro do moco.
2- Unhas das principais cualidades que destaca das tecnoloxías desenvolvidas polo seu grupo de investigación é que conseguiron desubicar o point of care da contorna hospitalaria e reducir considerablemente os tempos de obtención de resultados, non é así?
Si, facemos moito fincapé en eliminar calquera requisito de instrumentación adicional. A idea é que se poida facer todo cun kit de diagnóstico e como moito coa axuda dun teléfono móbil, que é unha tecnoloxía que se atopa en calquera sitio. Grazas a esta filosofía, podemos chegar a máis pacientes, non só os que son atendidos en grandes hospitais con moitos recursos. E reducir o tempo de análise é crucial para guiar decisións terapéuticas en situacións de emerxencia como a sepsis ou episodios de exacerbación de EPOC. Nestes casos, o paciente necesita o tratamento máis adecuado desde o principio, e para iso é vital que o diagnóstico se faga de forma rápida e descentralizada.
3.- Deste labor xurdiu a primeira spin-off do IdISba; Nanodecal, da cal é ademais CEO. Como vive a dualidade investigador/xerente de empresa?
Teño a sorte de que me apoia un equipo de investigadoras e investigadores con moito talento e moi centrados en tirar este proxecto cara adiante, doutra maneira non podería facelo. Doutra banda, crear esta empresa é parte do meu labor como investigador traslacional, xa que doutra maneira a tecnoloxía que desenvolvemos non podería chegar aos pacientes. Está relacionado, pero ao mesmo tempo é importante saber que lugar ten cada cousa. A nivel persoal o vivo como un proxecto súper emocionante porque me gustan os retos, aínda que creo que non vou ter vacacións en moito tempo!
4.- A súa experiencia nunha convocatoria sobre dispositivos wereables para o diagnóstico e detención fíxolle pensar nas máscaras que vimos usando de maneira xeneralizada con motivo da pandemia do COVID como un elemento esencial para ser empregado na detección de enfermidades respiratorias. Unha resposta sinxela a unha cuestión complicada non cre?
Sí, como investigador en tecnologías médicas es importante que todo sea lo más sencillo posible, porque generalmente es lo que funciona mejor. A veces no es lo más llamativo, pero lo importante es que funcione y que dé solución a un problema médico no resuelto. Y también tener los recursos para probar cosas como ésta cuando aparecen, tener un poco de margen para probar alguna “idea loca” como ésta. A veces, cuando pedimos proyectos de investigación nos obligan a hacer exactamente lo que está en el proyecto, lo cual es entendible, pero hay que dejar un poco de margen para estas “ideas locas pero potencialmente geniales”. Yo tuve la suerte de tener fondos de libre disposición para desarrollar esta idea, pero no siempre es así.
5.- Para a detección de que tipo de patóxenos e para que outras aplicacións cre que podería ser válido este sistema?
Sabemos que serve para detectar citoquinas, que son biomarcadores de inflamación. Estamos a estudar se tamén se poden detectar bacterias. Estamos moi interesados en empregalo para estratificar pacientes dependendo do seu endotipo ou factores de risco para desta maneira personalizar a terapia que se lles dá, por exemplo, con inmunomoduladores ou antibióticos.
6.-Desde o punto de vista xeral da investigación, considera vostede esencial que esta se realice desde a contorna hospitalaria. Cal son na súa opinión as principais vantaxes desta localización?
Estar preto do usuario final, o que che permite coñecer de primeira man as necesidades médicas non cubertas. Ademais, axúdache a entender os fluxos de traballo dentro do sistema sanitario, o que é imprescindible para implementar a tecnoloxía e que teña impacto real. Para deseñar tecnoloxías realmente útiles hai que ter en conta quén as vai a utilizar, en que contorna, canto tempo ten para facelo, que outras cousas ten que facer ademais da túa proba diagnóstica… E coñecer o punto de vista dos diferentes servizos, dos médicos, das enfermeiras. Ademais, por suposto, achégarse ao paciente, que tamén é usuario final da tecnoloxía.
7.- Tamén desde a perspectiva de investigador principal nun grupo multidisciplinar, podería facer un alegato en favor deste tipo de grupos compostos por persoas de áreas diversas?
Si. Paréceme un modelo de éxito por varias razóns. A primeira é que por desgraza o persoal sanitario non adoita ter moito tempo para investigar, isto fai que non poidan dedicar tempo a escribir artigos ou a pedir bolsas. Con todo, eu dedícome ao 100% á investigación e podo compensar ese déficit nun grupo multidisciplinar, pódolles axudar a facer investigación. Doutra banda a riqueza que achegan diferentes puntos de vista é incrible nun grupo multidisciplinar. Estás a aprender de todo o mundo todo o intre, faiche crecer moitísimo. E é de onde saen as boas ideas porque as cuestionou xente desde puntos de vista diferentes.
8.- E, finalmente, Cal é a súa opinión acerca da investigación traslacional e abrir a ciencia á sociedade?
A investigación traslacional ten moito valor porque ten como obxectivo solucionar problemas que afectan ao paciente. O problema ás veces é superar o “val da morte” que existe entre a idéa/prototipo inicial e o dispositivo final, é dicir a transferencia da tecnoloxía. En España necesitamos poñer máis mecanismos para facilitar este proceso porque se non hai transferencia non hai impacto real no paciente. Doutra banda abrir a ciencia á sociedade é vital, fai falta crear un perfil de investigadora ou investigador que transmita ciencia. Profesionalizar ese perfil. Non é fácil nin todo o mundo serve para iso. Tampouco se pode esperar, por exemplo no meu caso, que faga investigación, cre unha empresa e dedique un tempo importante da miña xornada para comunicar ciencia, porque é imposible, non digamos xa as investigadoras ou investigadores que dan clase en universidades. Para iso fai falta cambiar a maneira que temos de avaliar ao persoal investigador, crear perfís de comunicación que quizais non publicaron grandes artigos de investigación pero si conseguiron outros fitos en comunicación. E dar fondos para facelo ben, sen recursos non se pode facer nada serio.
Visita nuestras redes sociales